In deze nieuwsbrief:

• Nieuwland - een ontwerp voor een digitale rechtsstaat
• Datum preünie bekend! Kom online proeven aan de masterclass!
• Lectorale rede Ivar Timmer
• Schrijf je in voor de masterclass Volwassen Digitale Overheid in maart of september 2026

En natuurlijk de: 

• Nieuwsselectie van november

Hoe krijgen burgers weer grip op hun rechtspositie? Hoe krijgen overheden weer grip op hun gegevensstromen? Welke spreiding van informatiemacht past bij een digitale rechtsstaat? Een mogelijk antwoord op deze vragen presenteert denktank "Achterkant van de Overheid" op de IBDS Stelseldag op 11 februari 2026 in de vorm van een ontwerp voor een digitale rechtsstaat. Achterkant van de Overheid is een initiatief van Stichting Kafkabrigade, bestaat uit mensen van binnen en buiten de overheid en wordt ondersteund door diverse overheden.  

Na de zomer zal Achterkant van de Overheid ook een seminar organiseren over de vraag hoe een digitale rechtsstaat eruit zou zien, als we die opnieuw zouden ontwerpen. Een ontwerp waarmee de klassieke idealen worden gerealiseerd met de digitale middelen van nu. 

Voor eerdere deelnemers aan de preünie van de masterclass Volwassen Digitale Overheid zullen we zorgen voor een sneak preview van "Nieuwland - een ontwerp voor een digitale rechtsstaat" die we direct na de presentatie op 12 februari in de nieuwe preünie zullen bespreken. 

Kom online proeven aan de Masterclass Volwassen Digitale Overheid op donderdag 12 februari van 19:00 tot 21:30! Overweeg je deel te nemen aan de masterclass? Dan kun je horen van oud-deelnemers hoe ze deze drie dagen hebben ervaren. Voor de alumni is het een gelegenheid om elkaar en de andere deelnemers online te ontmoeten. Natuurlijk doen we dat aan de hand van een actueel onderwerp. Op donderdag 12 februari kijken we naar "Nieuwland - ontwerp voor een digitale rechtsstaat", de publicatie die de dag daarvoor op de IBDS Stelseldag zal worden gepresenteerd door denktank Achterkant van de Overheid. 

De denktank is een initiatief van Stichting Kafkabrigade, bestaat uit deelnemers van binnen en buiten de overheid en wordt ondersteund door diverse overheden. De afgelopen tijd is er gewerkt aan een startdocument, voldoende om het gesprek geïnformeerd en - hopelijk - geïnspireerd te starten over de vragen die er toe doen. Hoe krijgen burgers weer grip op hun rechtspositie? Hoe krijgen overheden weer grip op hun gegevensstromen? En welke spreiding van informatiemacht past bij een digitale rechtsstaat? 

Deelnemen? Stuur een mailtje naar Hans en we zetten je op de deelnemerslijst. 

Vorige week donderdag hield Ivar Timmer zijn lectorale rede "Over blinde vlekken, black boxes en digital twins". Timmer is al enige tijd lector Legal Management & Technology van de Hogeschool van Amsterdam. Kort geleden ging daar de opleiding Legal Tech van start. In de rede benadrukte Timmer de rol van technologie voor de democratische rechtsstaat, én de onderschatting daarvan. Want de kwaliteit van de rechtsstaat wordt mede bepaalt door de kwaliteit van de technologie die haar ondersteunt. In de recent gestarte opleiding is dan ook veel aandacht voor het zichtbaar maken hiervan aan de hand van de praktische toepassingen waarmee dit in de praktijk concreet wordt.

Kijk de rede terug of download de rede »

• 28 november - Het VNG jaarcongres stemde over het voorstel om gezamenlijke regie uit te werken over cloud-toepassingen, AI en digitale veiligheid. Het gaat om de uitwerking van een resolutie van de VNG ledenvergadering in juni. Eind oktober verscheen al een paper over digitale autonomie, waarin onder meer een lans wordt gebroken voor open source toepassingen.
• 24 november - Bij de aanvaarding van de Ien Dales leerstoel pleitte Jiska Engelbert, onder meer academisch directeur van het Centre for Bold Cities, voor dwarsliggers. De overheid is volgens haar geen bedrijf en een ambtenaar dient het algemene belang van de bewoners van een stad of gemeente te dienen. 
• 19 november -De Europese Unie publiceerde een aantal maatregelen: het Omnibus pakket is bedoeld om wetgeving rond digitalisering te versimpelen; de Data Unie Strategie moet toegang tot data uniebreed makkelijker maken, zowel voor kleinere ondernemingen als voor het trainen van AI, maar ook Europese datasoevereiniteit en gegevensbescherming bewaken.
• 19 november - Vincent van Quickenborne van de Open Vlaamse Liberalen en Democraten (Open VLD) voerde in de Vlaamse Kamercommissie Financiën in totaal 45 uren het woord uit verzet tegen een wet die door de Open VLD money control werd genoemd. De nieuwe wet zou het mogelijk maken om, zonder een aanwijzing van verdenking, in de data van alle Belgen te speuren naar onregelmatigheden die zouden kunnen duiden op fiscale fraude.
• 17 november - Het demissionaire kabinet publiceerde de 'stand van zaken investeringsagenda NDS' (Nationale Digitaliserings Strategie). De jaarlijks benodigde investeringen worden geraamd op ongeveer 1 miljard euro structureel, al benadrukt de minister in de aanbiedingsbrief dat "de genoemde bedragen een aanzienlijke mate van onzekerheid bevatten en nog niet van dekking zijn voorzien."
• 12 november - De regering van president Trump maakte het verzamelen en gebruiken van publieke gezondheidsdata moeilijker door federale websites en datasets te verwijderen en te bezuinigen op onderzoek en zorg. Er is geen zicht meer op verspreiding van infectieziekten als griep, covid of seksueel overdraagbare aandoeningen. De situatie heeft echter ook geleid tot nieuwe initiatieven om data te redden, fondsen te benutten en alternatieve manieren van dataverzameling.
• 11 november - Nadat begin november de benodigde aanpassingen in de basisregistratie personen werden doorgevoerd, hebben ook alle inwoners van Bonaire, Saba en St. Maarten een burgerservicenummer (BSN).
• 6 november - Onze dagelijkse digitale interacties genereren grote hoeveelheden data. Kunnen die van nut zijn in gezondheids- en welzijnsonderzoek en zo ja, wat is daarvoor nodig? Een zeer omvangrijke overzichtsstudie van 55 mogelijke databronnen, een literatuur review van bijna 300 studies en een groot aantal interviews geeft een kader om deze vragen te onderzoeken. 
• 31 oktober - Het Internationaal Strafhof stapt over van Office 365 naar de Europese open source applicatie Open Desk.
• 29 oktober - Wanneer leidt de inzet van data-driven technologie tot politieke discussie in gemeenten? In een onderzoek naar de inzet van deze techniek bij gebruikers van de participatiewet blijkt dat dit vrijwel alleen gebeurt bij schandalen en bij kritiek. B&W en gemeenteraadsleden zetten verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid op afstand en zien de techniek als uitvoeringskwestie in plaats van politieke keuze. De afstand wordt versterkt doordat er vanuit de IT terughoudend wordt omgegaan met informatie verstrekken uit angst voor projectvertraging.

• 27 november - investeringsfonds Invest.nl vroeg Stefan Leijnen van de hogeschool Utrecht om een onderzoek naar strategische keuzes voor Nederland op AI terrein: "De volgende generatie AI draait om modellen die leren via sensoren, robotica en interactie met de echte wereld". Sterke punten van Nederland zijn onder meer nieuwe datastromen en datamarkten, energie-efficiënte AI-hardware zoals fotonica en neuromorphic computing.
• 24 november - In mei 2025 schreven MIT onderzoeker Michiel Bakker en IT ondernemer Jelle Prins in een opiniestuk in NRC over de positie van Nederland in AI: "Geen plan, geen prioriteit, geen grote investeringen". Een half jaar later ligt er, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, het Nationaal AI Deltaplan met 52 aanbevelingen. Het is geschreven "in samenwerking met verschillende AI-modellen" door een zestal auteurs, onder wie Bakker en Prins. 
• 16 november - AI in the streets is een participatieproject in vier Britse en een Australische stad. Daarin komen vragen naar voren als als welke data mensen met een beperking nodig hebben om zich vrij te kunnen bewegen in de straten van Cambridge, of wat voor effect heeft de AI infrastructuur die nodig is voor autonome voertuigen op andere straatgebruikers? Na een jaar uitproberen ligt er een rapport met bevindingen: "there is a persistent perception that government discourse on the societal benefits of AI is disconnected from the needs of local communities in the urban environments where AI innovation takes place."
• 14 november - Is het mogelijk om AI betrouwbaarder en veiliger te maken door het publiek, zeker als het de doelgroep is van beslissingen, erbij te betrekken? In 2024 eiste een groep verpleegkundigen in een ziekenhuis in San Francisco betrokken te worden bij het invoeren van een AI systeem, want volgens hen zou dit zonder hun inbreng patiënten in gevaar kunnen brengen. In een paper worden zowel de risico's als de mogelijkheden van gebruikersdeelname op een rijtje gezet.
• 11 november - General Purpose AI en Generative AI gebruiken data van kleinere en middelgrote media, maar vormen ook een risico op marktconcentratie doordat ze zelf nieuwsmedium zijn. Om te zorgen dat deze kleinere media hun berichtgeving kunnen beschermen en hun integriteit kunnen behouden, nam de Data Tank het initiatief om effectieve strategieën - data samenwerkingsverbanden, kennis Commons, innovatieve data licenties - uit te wisselen om zo gezamenlijk sterker te staan.  
• 10 november - Het Open Contracting Partnership is een non-profit organisatie die ondersteunt bij aanbestedingen. Om te begrijpen hoe de publieke sector AI koopt spraken ze met meer dan 50 personen uit de publieke sector in de Verenigde Staten en Europa. De trend is naar hogere uitgaven en naar standaard producten, die vaak via al bestaande toepassingen (office, cloud) centraal ingekocht worden. Er is een gebrek aan richtlijnen en visie op het gebruik, terwijl dat tot betere resultaten en minder risico leidt.  
• 3 november - In Groot Brittanië en de Verenigde Staten ontbreekt nationale AI regulering. Daarom spelen benchmarks een grote rol in validiteit en betrouwbaarheid. Een onderzoek naar de construct-validiteit van LLM benchmarks concludeerde dat in iedere benchmark-studie wel iets ontbrak. Zo werd amper gebruik gemaakt van statistisch tests en werden data-sets opnieuw gebruikt zonder ze aan te passen aan een andere doelstelling. 
• 29 oktober - Project Iceberg is een initiatief van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Wat AI toevoegt aan werk blijft onzichtbaar voor de census-tellingen, de bron van arbeidsmarktvoorspellingen en -strategieën. In Iceberg simulaties worden banen gezien als optelsom van vaardigheden, waardoor zowel 'mensenwerk' als 'mens-AI werk' zichtbaar wordt. Potentieel is meer dan 11% van het werk in de VS - in de definitie van vaardigheden - vervangbaar.

In maart en september 2026 organiseert Stichting Kafkabrigade wederom de masterclass "Volwassen Digitale Overheid met de Burger Centraal". Gedurende drie dagen bespreken we de digitalisering van de overheid vanuit de vijf perspectieven van de Landkaart Volwassen Digitale Overheid: regels, technologie, beginselen, besluitvormingsproces en natuurlijk de handelingssituatie van de burger.

We komen bijeen in het centraal gelegen Hotel Oud London in Zeist. Voor ontbijt, lunch en diner wordt gezorgd. Overnachten is mogelijk op de eerste en tweede cursusdag en inbegrepen bij de cursusprijs. Meld je tijdig aan, want kamers zijn afhankelijk van beschikbaarheid. Ook de maaltijden zijn inbegrepen in de cursusprijs.

De kwaliteit van de laatste editie werd gemiddeld met een 8,8 beoordeeld. "Bevlogen zijn we in drie dagen meegenomen in de elementen die bepalend zijn voor een goed functionerende I-overheid en hoe deze op elkaar ingrijpen", aldus één van de cursisten.

Volgend jaar vindt de 11e editie plaats in het voorjaar dinsdag tot en met donderdag van 17 tot en met 19 maart 2026. Schrijf je snel in!

Iets meer tijd nodig? In de nazomer is de masterclass maandag tot en met woensdag 21, 22 en 23 september 2026.

Aanmelden en meer informatie »