15 juni 2019

Rein wil zijn rijbewijs verlengen. Rein mankeert niets, maar wie 75 wordt, moet medisch gekeurd worden. Hij stuurt al een half jaar voor zijn 75e verjaardag een medische verklaring en alle andere stukken per post op. Dus ruim voor de periode van vier maanden die nu op de CBR-site staat.

Een maand later, in maart, krijgt hij een herinnering om actie te ondernemen. Hij belt, maar het CBR zegt niets te hebben ontvangen. Daarom stuurt hij nogmaals de stukken op, nu aangetekend. Wederom ontvangt hij een geautomatiseerd bericht. Nu is het een besluit. U heeft niet meegewerkt, want wij hebben geen medische verklaring van u. Daarom bent u niet meer geschikt om auto te rijden.

De samenwerking tussen mensen en machines is vaak zo georganiseerd: als mensen niets doen - als het CBR de post niet open maakt - werkt de computer door en neemt automatisch een besluit. Zo negeren we volautomatisch een hele categorie feiten.De samenwerking tussen mensen en machines is bij de overheid vaak zo georganiseerd. Als mensen niets doen, dan werkt de computer door. Als het CBR de post niet verwerkt, dan neemt de computer toch een besluit. Mensen kunnen ondertussen bellen, maar dat gaat het systeem niet in. En daarom volgt automatisch de conclusie dat er niet is meegewerkt. En volgt automatisch een besluit: niet meer geschikt.

Maar is dat eigenlijk wel de juiste conclusie? Een besluit moet genomen worden op basis van de relevante feiten en een weging van belangen. Hier wordt een categorie feiten volautomatisch genegeerd.

En belangen worden eigenlijk niet gewogen. Natuurlijk is de verkeersveiligheid een zwaarwegend belang. Maar als je rijbewijs verloopt op je 74e krijg je een rijbewijs voor vijf jaar. Er zijn dus mensen die tot hun 79e zonder medische keuring autorijden. Moeten we dan zeggen dat iemand die laat weten wèl medisch gekeurd te zijn en ook 74 is, juist niet de weg op mag vanwege de verkeersveiligheid?

Misschien moeten we – nu de politie online kan zien of een rijbewijs geldig is – iets anders kijken naar de betekenis van dat roze pasje. Waarom maken we een rijbewijs niet 12 jaar geldig en laten we het verlengen na 10 jaar? Dat geeft je de flexibiliteit om een automatische besluit uit te stellen na contact met een burger. Dan kun je een burger recht doen als je zelf disfunctioneert.

Dat is geen oplossing voor de korte termijn. Klopt, maar bedenk dat het CBR in 2009 in dezelfde situatie zat. Ook toen was er een grote achterstand door computerproblemen. Wat waren we nu blij geweest als er toen iets geleerd was. Laten we dat alsnog doen, voor de volgende keer.

Arjan Widlak

Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, die organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.

Deze column verscheen op:

15 juni 2019 in het Financieele Dagblad

14 augustus 2019 op iBestuur.nl

* Het CBR heeft in een reactie laten weten: “Om problemen te voorkomen dat mensen automatisch het besluit "ongeschikt" krijgen hebben we de termijnen verruimd.”

Verscheen op 15 juni 2019 in het Financieele Dagblad