5 januari 2019

Pas geleden werd ik gebeld door Jantine, redacteur bij Kassa, een consumentenprogramma op tv. Ze vroeg wat ik ervan vond dat de overheid niet altijd een betalingsherinnering stuurt. In eerste instantie leek me dat één van de minder grote problemen in de wereld.

Jantine had een aanmaning voor de waterschapsbelasting gekregen. Of ze die wilde betalen, inclusief de aanmaningskosten van €7. Ze betaalde, maar tekende ook bezwaar aan. Zij had de rekening niet gezien en een herinnering al helemaal niet.

Wie deze handelingsruimte ziet als ruimte voor experiment en innovatie krijgt vragen als: Doet het sturen van een herinnering ertoe voor individuele burgers? Raken minder mensen in de problemen als een herinnering verstuurd wordt? Reduceert het de maatschappelijke kosten?Door het antwoord dat zij ontving op haar bezwaarschrift, ontdekte ze dat overheden geen herinnering hoeven te sturen. Dit in tegenstelling tot bedrijven, die wettelijk verplicht zijn om betalingsherinneringen kosteloos te versturen aan consumenten. ‘Dat is toch nodig om ons te beschermen’, schrijft Jantine, ‘want iedereen vergeet toch wel eens iets?’

Inmiddels heeft Kassa er een item over gemaakt. Het ministerie van Justitie en Veiligheid reageerde erop, evenals de Belastingdienst, die soms geen betalingsherinnering verstuurt, en het Centraal Justitieel Incassobureau, dat helemaal niet aan herinneringen doet. In die reacties ligt de nadruk op de juridische verantwoording: het strookt met de wet. Dat daar de nadruk ligt is logisch. Zo hoort het ook.

Toch is het goed te bedenken dat overheden misschien niet verplicht zijn betalingsherinneringen te sturen, ze mógen dat natuurlijk wel. Dat blijkt ook uit het feit dat je in sommige regio’s wel een herinnering krijgt voor waterschaps- en gemeentelijke belastingen en in andere regio’s niet. Doorgaans is er voor een overheidsinstantie voldoende tijd om een herinnering te sturen. En een herinnering sturen is een relatief eenvoudig te automatiseren proces.

Het moet niet, maar het kan wel. Dat is handelingsruimte. Dat geeft een organisatie de mogelijkheid het eigen functioneren in een breder perspectief te zien. Bijvoorbeeld in het kader van grote problemen als mensen met problematische schulden. Dat is een probleem voor zowel deze mensen als voor ons allemaal, omdat dit jaarlijks zorgt voor 11 miljard aan maatschappelijke kosten. Wie deze handelingsruimte ziet als ruimte voor experiment en innovatie krijgt vragen als: Doet het sturen van een herinnering ertoe voor individuele burgers? Raken minder mensen in de problemen als een herinnering verstuurd wordt? Reduceert het de maatschappelijke kosten? De ruimte is er. Misschien kaart Jantine niet een klein probleem aan, maar een grote kans.

Arjan Widlak

Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, die organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.

Deze column verscheen op:

5 januari 2019 in het Financieele Dagblad

6 maart 2019 in iBestuur

Verscheen op 5 januari 2019 in het Financieele Dagblad